Het octrooisysteem in de farmasector ligt regelmatig onder vuur. Maakt octrooibescherming geneesmiddelen en vaccins echt te duur?

Bruno Wattenbergh, voorzitter van de Innovation Board van EY Belgium en professor Strategy & Entrepreneurship aan de Solvay Business School:

Innovatie is een essentiële motor voor de economische groei van een land. 

Want de ontwikkeling en de commercialisering van nieuwe producten, oplossingen en diensten, van nieuwe adequatere en efficiëntere processen die bijvoorbeeld milieuvriendelijker zijn, heeft een positieve impact op die groei. Alle ondernemingen, van kmo’s tot grote groepen, beschikken over zulke immateriële activa. Wanneer die beschermd worden, bieden ze de mogelijkheid om aan geloofwaardigheid te winnen, de activiteit te verduurzamen, een sterke positie te verwerven en samenwerkingsmogelijkheden te creëren. 

Dirk Fransaer, Managing Director van het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek VITO, merkt hierbij op

Het gaat ook maar zelden over één octrooi. Neem nu een iPhone: daarin zitten al snel honderd octrooien. De vraag om octrooien voor pakweg een nieuw vaccin sneller vrij te geven, gaat haast altijd over een hele rist octrooien. Hierdoor dreigen dan meteen ook andere ontwikkelingen of businesscases onderuitgehaald te worden. 

Herman Van Eeckhout, Politiek Directeur bij pharma.be, leg uit: 

Mensen zien enkel de nieuwe geneesmiddelen die op de markt komen, en kijken naar het octrooi op dat moment. Maar voor de ondernemingen is het octrooi vooral van belang als het nieuw geneesmiddel er nog niét is. Octrooien worden typisch aangevraagd in het begin van het onderzoeks- en ontwikkelingsproces. 

Zo geven ze de zekerheid dat, als het risicovolle proces toch tot een goed einde komt, de onderneming een bepaalde tijd de enige zal kunnen zijn om het nieuwe geneesmiddel tot bij artsen en patiënten te brengen. Zonder octrooien, geen innovatie, geen medische vooruitgang. 

We zien dat de geneeskunde en de behandeling van zware aandoeningen steeds meer evolueren in de richting van gepersonaliseerd maatwerk. Maar het aandeel van de kost van geneesmiddelen in de ziekteverzekering gaat niet omhoog, integendeel! Het klopt dat er vandaag een aantal bijzonder dure geneesmiddelen op de markt zijn, maar die worden enkel ingezet voor een beperkt aantal patiënten.

Dirk Fransaer voegt toe: 

In een eerste fase is te verwachten dat die gepersonaliseerde medicatie inderdaad duur zal zijn, maar het is dankzij het bestaan van octrooien dat ze ontwikkeld kan worden. Net hierdoor kunnen dan ook patiënten met levensbedreigende aandoeningen genezen. Om dergelijke innovatieve geneesmiddelen effectief tot bij de consument te brengen, moeten farmabedrijven – en net zo goed andere hoogtechnologische sectoren – ook veel samenwerkingsakkoorden met andere spelers afsluiten, onder meer om de productie achteraf snel wereldwijd te kunnen opschalen. Daarbij gebeurt er uiteraard ook veel overdracht van technologie. Zo’n samenwerkingsverbanden zouden eenvoudigweg onmogelijk zijn zonder octrooien. 

Bruno Wattenbergh spreekt uit ervaring: 

Voor de onderzoeker of de uitvinder die op zoek is naar een investeerder, versterkt het systeem van intellectueel eigendom de onderhandelingspositie. Ook al onze universiteiten en heel wat hogescholen beschikken over hun eigen valorisatie-afdeling, voor onderzoek wel te verstaan. Zij zijn bijgevolg de eersten die baat hebben bij deze valorisatie van de intellectuele eigendom die gefinancierd wordt door de overheid en de gewesten. U begrijpt dus dat Vlaanderen en België in tal van sectoren op economisch en academisch vlak niet zouden zijn wat ze vandaag zijn, mocht er geen bescherming van de intellectuele eigendom, die naam waardig, bestaan. 

In een Europa met een vergrijzende bevolking gaat de economische groei die diezelfde intellectuele eigendom uiteindelijk mogelijk maakt, bijdragen tot de vrijwaring van ons sociaal model, en dus ook van de sociale vrede. Zonder innovatie is een redelijke groei economisch, maatschappelijk en ecologisch onmogelijk.